Goed dan, ik doe dan maar mee, dacht ik vanmorgen. Ik héb het niet erg op de Nederlandse gekte van ‘kortingen’ en ‘aanbiedingen’ (die je in buurlanden trouwens veel minder ziet) want we weten allemaal dat we er eigenlijk in geluisd worden, dat we het allemaal toch écht wel zelf betalen, maar goed, ik leef nu eenmaal in Nederland dus vooruit dan maar.
AH’s ‘bonuskaart’ gebruik ik natuurlijk al lang, maar ik heb dan nu maar eens de app gedownload. Die begion met me uit te nodigen de app aan mijn bonuskaart te koppelen. Daar zouden tal van voordelen aan vast zitten. “Ja, vooral voor AH natuurlijk” dacht ik direct, maar OK ‘ik leef nu eenmaal in Nederland… enz’. Dus ik geef de app toestemming om de camera te gebruiken en richt die op de bonuskaart. Meteen flitst een rode ‘foutmelding’ over het scherm: “Kan deze bonuskaart niet koppelen omdat hij al voor een ander account in gebruik is.”
De melding sloeg mij met stomheid.
Bijna had ik het erbij gelaten, maar toen begon ik toch na te denken over wát nu eigenlijk deze melding betekent. Ik realiseerde me ten eerste dat ik niet meer weet wat nu een account is. Het is een Engels woord, opgekomen in de jaren ’80 van de vorige eeuw (samen met het woord ‘accountmanager’) dat echter pas in algemeen gebruik kwam In deze internet-eeuw. Nu wordt het gebruikt voor van alles en nog wat en door vrijwel iedereen – en niemand die zich nog afvraagt wat het betekent.
Malafide spammers maken van die onwetendheid trouwens gaarne gebruik: in talloze e-mails wordt me voorgehouden dat mijn ‘account is gehacked’ (met als ‘bewijs’ dat de e-mail mijn eigen adres als afzender heeft) en of ik maar wat bitcoins wil dokken. Wat betekent ‘account’ hier? Geen idee, maar het klinkt wél alarmerend.
Ook de AH-app heeft het over een ‘account’; de koppeling aan mijn bonuskaart wordt geweigerd omdat hij al ‘aan een ander account is gekoppeld’. Hoezo ‘ander’ account? Zover ik weet heb ik geen ‘account’ bij AH; ik wist niet eens dat je bij AH een ‘account’ kon hebben. Nou ja, met een beetje goede wil zou je een AH-bonuskaart wel een ‘account’ kunnen noemen, maar dan is de boodschap des te onbegrijpelijker: hoezo ‘ander account’? Wat betekent ‘ander’ hier? Ander dan wát?
Taal hebben we nodig om informatie over te dragen maar het wordt al lang, misschien al vanaf het begin, ook voor andere doelen gebruikt. Bijvoorbeeld om informatie te verbergen. Of mensen te betoveren. Van Abracadabra en Sim-Sala-Bim is niemand meer onder de indruk, maar vooral de slimme jongens van de reclame hebben ze al láng vervangen door andere magische woorden en uitdrukkingen. Van wasmiddelen met een ‘nieuwe formule’ tot poeiers die zich naar de ‘hoofdpijncentra’ spoeden – we hebben geen idee waar het over gaat maar roept een fijn beeld op. Toch is dat alles kinderspel vergeken bij wat men presteert in de IT. Daar is men erin geslaagd, als op geen ander gebied, om termen en uitdrukkingen volkomen gangbaar te maken zonder dat iemand begrijpt wat het betekent. Sterker nog: we zijn zó gewend geraakt aan onbegrijpelijkheden dat niemand zich zelfs maar afvraagt wát het precies betekent. De vrees om voor digibeet gehouden te worden speelt daarbij ook een grote rol, zeker bij mensen ‘op leeftjd’.
Ik ken maar weinig mensen die de meldingen die op hun scherm verschijnen, met name de meldingen die je met ‘OK’ kunt wegklikken, begrijpen en nog minder mensen die zich daar druk over maken. Al vanaf het begin van het computertijdperk waren er meldingen die volkomen ligitiem waren maar voor de meesten onbegrijpelijk. Bijv. “U moet uw harde schijf defragmenteren”. Voor zulke meldingen kun je dan nog het woord ‘defragmenteren’ opzoeken en de raadgeving alsnog begrijpen, maar van lieverlee lijken software-makers én vertalers eraan gewend dat toch niemand ze begrijpt en verschijnen steeds vaker meldingen waar je zelfs met woordenboek, wikipedia en Microsoft/answers geen chocola van kunt maken.
Ik wil direct geloven dat het eerst simpelweg een kwestie van kostenbesparing was: waarom geschoolde en dure redacteuren/vertalers inzetten om e.e.a. begrijpelijk te maken (of tenminste zó dat je het begrijpt als je de moeilijke technische termen opzoekt) als tóch iedereen al gewend is aan onbegrijpelijke boodschappen en niemand meer valt over kromme en daardoor onbegrijpelijke zinnen.
Maar alras bleek het een kolfje naar de hand van de PR- en Reclamejongens. Die weten heel goed wát ze allemaal kunnen met consumenten die niet écht meer begrijpen wat er staat maar alleen nog kunnen afgaan op een gevoel dat de woorden opwekken. Pure magie in de 21e eeuw, die het ‘domme’ publiek steeds meer vatbaar maakt voor manipulatie.
Waartoe en waarom? Daarover een volgend blog, waarover ik al kan verklappen dat het ze niet gaat om het belang van de consument en ook niet om het Algemeen Belang.
Hans